“МЯНГАН ХАЛУУН ЗҮРХ”
SAID.mn хэдхэн хоногийн өмнө цахим орчинд оруулсан мэдээллээсээ болж олны шүүмжлэлд өртсөн залуутай ярилцлага хийж хүргэсэн. “Эгч ээ, хоёулаа дараа “гоё гэгээлэг” зүйлээр ярилцаж болно шүү. Хаана ч, хэнд ч ярьж байгаагүй түүх дүүд нь байдаг юм. Энэ хоёр хоногт дэндүү их дайралт, доромжлол амслаа.” гэсэн гуниг нуусан үг чатад үлдээсэн байв.
Та нар бидний яриаг дуустал уншихгүй байж магад гээд тайлал хэсгээ энд биччихье. Яг үнэндээ би “KOLN” Тулгааг “Хүртэх ёстойгоо хүртсэн тааруухан нэгэн” гэж бодсоноо нуухгүй ээ. Уучлаарай, Тулгаа!
-Намайг Баасансүрэнгийн Баттулга гэдэг. Эхнэр, хоёр хүүхдийн хамт амьдардаг. Франц, Герман, Турк гээд Европын орнуудад 11 жил гаруй амьдарч байгаад дөрвөн жилийн өмнөөс эх орондоо ирсэн. 2006 онд эхнэртэйгээ Станбул явж тэнд нэг жил сурахын хажуугаар ажил хийсэн. Тэндээсээ Франц явж есөн жил гаруй амьдарсан.
-Францад их уджээ. Юу хийж байв?
-Юу эсийг хийхэв дээ. ОО угааж, цэвэрлэгч хийж, хэл усгүй хүнд олдсоныг л хийсэн. Яваандаа харин хэл сайжраад бизнес хийж, Францын Улаан загалмайн нийгэмлэгт цагаач хүүхдүүдэд дуу хөгжмийн хичээл заасан.
-Ямар мэргэжилтэй вэ? Төгссөн сургууль?
-Байхгүй ээ. СУИС-д гурван жил сураад хаясан. Төгсөөгүй.
-Өө. Танай ангийнханаас олны танил дуучид их төрсөн үү?
-Дуучин Баярцэцэг, жааз Хулан, Үүрээ гээд л зөндөө уран бүтээлчид бий.
-Ёстой уучлаарай, ингэхэд өөрөө дуучин юм уу? Би урлагаас хөндий нэгэн тул мэдэхгүй байнаа. Бие даасан уран бүтээл бий юу?
-/Инээв/ Би амьд хөгжмийн хамтлагт дуулж, хөгжим тоглодог. Аргагүй ээ, та намайг сайн мэдэхгүй байх. Олонд танигдсан уран бүтээл гэхээр зүйл байхгүй дээ. Дээхэн үед Нисванис хамтлагт хоёр жил дагалдан дуучин байсан. Ихэвчлэн л амьд хөгжмийн хамтлагт замен хийдэг байсан. Гэхдээ өөрийн гэсэн хэд хэдэн дуу бий. Хамгийн сүүлд ‘Just with you’ гэж дуу хийсэн. Аяыг Нисванисын Цацаа, үгийг Элькондорын Хэрлэн эхнэртээ зориулж зохиосон ‘Хайрыг би’, ‘Нандин эрдэнэ’ гэх мэт цөөн боловч дуу бий. Та дараа сонсоод үзээрэй.
-Би яг одоо сонсвол болох уу?
-Та өөрөө л мэд гэснээр бид хоёр түүний ‘Just with you’, ‘Хайрыг би’ дуунуудыг youtube-ээс сонсов.
-Ямар гоё дуу вэ? Үнэхээр таалагдлаа. Чи өөрийгөө надад их дарж ярьсан байна шүү.
Үүнээс хойш бид хоёрын ам халж, Элькондорын Хэрлэн, Алтаннар, Болорхүү бид нар нэг багшийн шавь байсан /Болонгоо багш/ гээд л... миний ч, Тулгаагийн ч нүд сэргээд, яриа нийллээ. Тэр дунд хэзээ ч таамаглахааргүй, энэ хүний өөрийгөө илэрхийлэх, бусдад харагдах байдалтай нь огт нийцэхээргүй гайхалтай түүхийг тэрээр ярьж өгсөн юм.
-2016 онд эхнэр маань араас ирэхээр ярилцаж, төлөвлөөд би хоёр хүүхдээ аваад Монголдоо түрүүлж ирсэн. Хүүхдүүдээ Дарханд ээж дээрээ үлдээгээд хотод ажиллаж байв. Гэтэл 2016 оны 10 сард, есөн настай охин маань судасны ханын үрэвсэл буюу “Васкулет” гэж өвчнөөр өвдсөн. Охины өвчин хүнд, хялгасан судас биш, том судаснууд нь хагарна. Эмч нар бөөрний судас хагарч болзошгүйг бидэнд сануулж хэлж эхэлсэн. Маш их дэглэм барина. Ингээд олигтой эмчилгээ байхгүй, байгаа нь үр дүн тааруу. Ямар ч эх, эцэг үр хүүхдээ өвдөхөд бүхий л зүйлээ зориулж зүтгэдэг. Бид ч мөн адил Европод олон жил амьдарсан давуу талаа ашиглаж охиноо Герман руу эмчилгээнд авч явсан. Тэнд очиж оношлогдоод, эмчилгээ авч Монголдоо ирж хийлгээд охин маань удалгүй сайжирсан.
-Одоо зүгээр үү? Бүрэн эдгэсэн үү?
-Дажгүй шүү. Айдгаа авдрандаа хийсэн.
-Надад ч бас гунигтай дурсамж бий. Миний ах яг энэ өвчнөөр өвдөж байсан.
-Та энэ өвчнийг юунаас болдгийг мэдэх үү?
-Сайн мэдэхгүй ээ. Удамшдаг гэж сонсож байсан.
-Германд очоод үзүүлэхэд эмч бидэнд энэ өвчний шалтгаан нөхцлийг тайлбарлаж өгсөн. Энийг би хүн бүхэнд хэлэх юмсан гэж бодож явдаг. Гол шалтгааны нэг нь “БЭТЭГ” байсан. Монголчууд бэтгэртлээ санах гэж ярьдаг шүү дээ. Бид хүүхдүүдтэйгээ төрсөн цагаас нь Европод хамт амьдарч байснаа гэв гэнэтхэн аав нь ч байхгүй, ээж нь ч байхгүй эмээтэйгээ үлдсэн. Энэ шууд биш ч дам нөлөөлсөн. Хүүхэд санаж бэтгэрнэ гэдэг бол сэтгэл санаа нь хямарч байгаа хэрэг. Ийм үед идсэн хоол унднаасаа шим тэжээлээ авч чадахаа больдог. Дээр нь бидний мэддэггүй, хүн бүрийн мэдэх ёстой зүйлийг охины маань хооллолтын талаар асуух явцдаа эмч хэлсэн.
-Тэр нь юу вэ?
-Та чацаргана асгаж үзсэн үү?
-Үзсэн.
-Арилж байна уу?
-Арилахгүй.
- “Чацарганыг 0-5 насны хүүхдэд, ялангуяа эрэгтэй хүүхдэд өгч огт болохгүй!”. Маш их будагтай тул хүүхдийн судасны ханыг гэмтээдэг. Хүүхдийн ходоодонд шингэхгүй байсаар судсанд нэвчдэг. Чацарганыг байгалаар нь хэзээ ч хэрэглэж болохгүй. Заавал боловсруулалт хийж хэрэглэнэ. Чацарганаас зөвхөн лабораторийн аргаар будагч бодис, тос, витамин гэсэн гурван зүйлийг гаргаж авдаг. Ингэж гаргаж авсан зүйлийг бол хэрэглэж болно гэж тайлбарласан.
-Юу вэ?! Хамгийн сайн дархлаа дэмжигч гээд хүүхдүүддээ уулгадаг шүү дээ. Дөнгөж сая хүртэл хүүдээ уулгаад, унтууллаа. Япончууд судлаад “гайхамшиг” гэж үнэлсэн тухай уншиж байсан.
-Таны зөв. Хүүхдэд, тэр дундаа 0-5 насны эрэгтэй хүүхдэд хориглох тухай ярьж байна. Би эргэн тойрны бүх хүмүүстээ үүнийг байнга захиж хэлдэг болсон. Яагаад манай эмч нар цусны өвчнөөр өвдсөнийх нь дараа өнгөтэй хоол хүнс, лууван, броклиг хүртэл хорьдог юм бэ? Яагаад өвдөхөөс нь өмнө үүнийг эцэг эхчүүдэд сануулж хэлдэггүй юм бэ? Огт ярьдаггүй, хэлдэггүй гэхгүй ч яагаад олон түмэнд хүргэж чадахгүй байна вэ гэдэг нь асуудал. Чацаргана бол Монгол хүмүүсийн хамгийн өргөн хэрэглэдэг, хамгийн их будагтай хүнсний нэг.
-Юу гэж хэлэхээ мэдэхээ больчихлоо. Хэрвээ энэ мэдээлэл үнэн бол бүх хүнсний дэлгүүрийн ханан дээр, бүх эмийн сангийн хаалган дээр “Чацарганыг 0-5 насны хүүхдэд, ялангуяа эрэгтэй хүүхдэд өгөхийг хориглоно.” гэж бичээд наамаар санагдаж байна.
-Германд эмчилгээний зардал 4000 орчим евро болсон. Гэтэл энэ төлбөрийг биднээс аваагүй. Танай хүүхдийн төлбөрийг Францаас шилжүүлсэн байна гэв.
-Яагаад?
-Бид Францад амьдарч байхдаа “Хүүхдийн даатгал”-д хамрагдаж байсаны ач. Энэ даатгал хүүхдийг насанд хүртэл нь Европын орнуудад эмчлүүлэхэд үйлчилдэг болохыг тэгэхэд мэдсэн.
-Пөөх, үнэхээр гоё юмаа. Монголчууд маань Франц руу эмчилгээ хөөж, иргэн болох зорилготой явдаг талаар сонсож байсан. Хэрэв тэгж чадвал үнэ төлбөргүй эмчлэгддэг. Гэтэл зөвхөн Францдаа төдийгүй өөр оронд эмчлүүлсэн ч даатгал нь үйлчилж байна гэдэг үнэхээр гайхалтай л гэе дээ.
-Энэ явдлаас яг жилийн дараа дүүгийн маань эхнэр төрсөн. Төрмөгц нярайн үзлэгт орж, эход хараад “зүрхний асуудал” байгааг хэлэв. Хоёр хоноод эмнэлэгээс гаргасан тул Дархан явсан ч тэнд очоод хүүхэд хөхөө хөхөж чадахгүй, хөхрөөд байсан. Эх нялхасын нярайн зүрхний эмчтэй нь очиж уулзахад өвчтөний түүхийг хайж олоод, өвчин хүнд болохыг хэлсэн. Яагаад эмнэлгээс гаргасан юм бол, буцаагаад яаралтай авчир. Онош нь зүрхний гажиг буюу гол хоёр судас солигдсон, ховдол дөрвөн цоорхойтой. Ингээд Монголд эмчлэгдэх боломжгүй, хүүхэд ихдээ нэг сарын настай гэсэн хатуу үнэнтэй нүүр тулж, гадагшаа эмнэлэг судалж эхэлсэн. Бидэнд Бээжингээс өөр сонголт үлдээгүй. Учир нь, хүүхэд хүчилтөрөгчгүйгээр амьсгалж чадахгүй мөртлөө байнга хүчилтөрөгч залгавал амийг нь торгоож байгаа зүрхний цоорхой нөхөгдөх эрсдэлтэй байв. Хэрэв тэр цоорхой нөхөгдвөл зүрх рүү шахагдах ёстой цус уушиг руу очно. Тэр цоорхой байгаа учраас л цус уушиг руу очилгүй цоорхойгоороо дотуур цус алдаж байна гэсэн үг л дээ.
-Тэгээд Бээжин хүрч чадсан уу?
-Чадсаан. Онгоцонд суухын тулд бид маш их зүйлийг даван туулсан. Олон улсын иргэний нисэхийн дүрэм IATA-д 60 хоногтойгоос доош нярайг онгоцонд суулгахыг хориглодог юм билээ. Ёстой л нөгөө Монгол хүн байна даа гээд л уйлж гуйсан. Ер нь бол дүрэм зөрчсөн. Монгол бяцхан иргэнийхээ амийг аврахын төлөө бүгд нүдээ аньсан. Бид энэ хүмүүсийн сайхан сэтгэлийг хэзээ ч мартаж чадахгүй. Хэрвээ тэд буруутвал юутай нүүр тулах байсан нь тодорхой. Бид төрөөд долоохон хонож байгаа хүүхэддээ хоёр сартай хүүхдийн комбинзон өмсгөөд онгоцонд авч орсон. Бидний боломж тааруу байснаас зөвхөн ээжтэй нь гурвуулаа явсан. Онгоцон дотор зүрх нь дөрвөн удаа тасалдсан. Энэ эрсдлийг анхнаасаа эмч нар хэлж байсан ч бидний боломж тийм л байсан. Эмч нараар зүрхний иллэг, яаралтай үед үзүүлэх түргэн тусламж, тогонд цохиулах гээд шаардлагатай гэсэн бүхий л заавар зөвлөмжийг заалгаж аваад явсан даа.
-Өөрийн биш хүний хүүхэд тэвэрчихээд, муу зүйл болсон бол чи яах байсан юм бэ?
-Мэдэхгүй ээ. Бүх юм маш хурдан болж байсан. Дарханаас авчраад, эмнэлэгээ хайгаад, тэр зуур мөнгө олох гэж ухаангүй шахам гүйлдээд, зарим үед юу болоод байгааг ойлгохгүй байх үе ч гарч байсан.
-Өөрийн чинь нүүр номоос урлагийнхан хандив өргөж, тоглолт зохион байгуулсан бололтой зургуудийг харсан.
-Тэгсэн. Миний муусайн найз нар ёстой зүтгэсэн. “Яг түүн шиг” шоуны гурван дугаарын ялагчид бүгд шагналын мөнгөө хандивлахаас эхлээд Баярцэцэг маань тоглолт хийж, ер нь л маш олон хүн тусалсан. Бээжинд буугаад бид онгоцны буудлаас тавхан минутын дотор гарсан. Онгоцон дээр түргэн тусламжийн хоёр тэрэг ирчихсэн, буумагц бүх арга хэмжээг авч эхлэхэд л нэг амьсгаа авсан даа. Бидний очсон эмнэлэг анх удаагаа ес хоногтой нярайд буюу манай дүүд хагалгаа хийж амжилттай болсон. Урьд нь 17 хоногтой, зургаан сартай хоёр нярайд хийгээд амжилтгүй болсон юм билээ. Нийт дөрвөн цуврал хагалгааг 14 цагийн турш хийсэн. Хагалгаа амжилттай болох магадлал ердөө л 10 хувь. “Үх эсвэл үх” гэсэн сонголтгүй сонголтын өмнө хэн ч байсан “тэнэг зориг” гаргадаг болохыг энэ 10 хувийн магадлал надад дахин нотолсон. /Хэсэг чимээгүй суув./
-Яриаг чинь тасалмааргүй байна. Чи яриад би сонсоод л байж байя.
-Уг нь ярилцлага чинь сэтгүүлч асуугаад, би хариулаад явах ёстой биш билүү? Гэтэл ганцаараа л яриад байж.
-Мэдэхгүй ээ. Ярилцлага нь ч юм уу, яриа нь ч юм уу, өгүүллэг ч юм уу. Юу ч бичихгүй байсан ч надад бол зүгээр. Чиний ярьж байгаа бүхэн зүрхэнд минь хүрч байна. Тиймээс эгч нь зүгээр л сонсож байя.
-Энэ хагалгааг Монгол эмч нар хамгийн сайн хийж чадна. Даанч тоног төхөөрөмж, багаж хэрэгсэл нь байдаггүйгээс хийхгүй байна гэдэг үгийг Хятад эмч нараас сонсоод зүрх шимширч байсан.
-Тэр тоног төхөөрөмж нь их үнэтэй, ховор эд үү?
-Үгүй дээ. Будаа агшаагч шиг л жижигхэн багаж юм билээ. Хүүхдийн зүрхийг биеэс нь авч хагалгааны хугацаанд ажиллуулдаг гэх үү дээ. Би судалж үзэж байсан. 200,000 орчим ам.доллар. Монголд элдэв зөвшөөрөл, татвар нь ороод одоогийн ханшаар тэрбум хүрэхгүй байх.
-Яагаад энийг авчихаж болдоггүй юм бол?
-Энийг авах нь бүү хэл, нярай хүүхдийн өндгөн дээр наадаг пульс хэмжигч ч ховор шүү дээ. Тэр нь эмийн санд 350,000 төгрөг гээд байж л байгаа. Энийг биш 17,000 төгрөгийн үнэтэй пульс хэмжигчээр хэмждэг. Тэр нь нярайд тохиромжгүй. Одоо бол Эх нялхас өндгөн дээр наадаг пульс хэмжигчтэй болсон л доо.
-За ашгүй дээ. Бүр гайхаж байлаа. Би аваад өгчихье гэж хэлэх гэж байлаа.
-Дүү нь авч өгсөөн. Найзуудтайгаа хандивын үдэшлэг зохион байгуулаад, тэндээс цугларсан мөнгөөрөө хэд хэдийг авч өгсөн. 0-30 хоногтой, 0-60 хоногтой нярайд зориулсан гээд нарийн эд байдаг.
-Баярлалаа, бяцхан хүүхдүүдийн өмнөөс өөрт чинь болон найзуудад чинь маш их баярлаж байна. Гэхдээ сэтгэл хөндүүр байна аа.
-Монголд жилд 400 гаруй нярай ямар нэгэн төрөлхийн гажигтай төрж байгаа. Тэдний ихэнх нь нэг сар хүрэхгүй эндэж байна. Яагаад тэднийг төрмөгц нь эмчилгээ хийлгүй төрөх эмнэлгээс шууд гаргадаг нь ч их сонин санагддаг.
-Учир бий юу?
-Миний л таамаглал шүү. Статистик үзүүлэлтээ чухалчлаад байна уу даа. Эмнэлэгт биш гэрээсээ ирэх нь нэг үзүүлэлт болдог байх. Жилд эдгээр 400 хүүхдээс дөнгөж 40-д нь хагалгаа хийлгэх боломж олддог.
-Монголд хийгддэггүй хагалгаа гэсэн биш үү?
-Гаднаас эмч нар багажаа авчраад, Монгол эмч нартай хамтарч хийдэг.
-Б.Болдсайхан эмчийн хот хөдөөгүй тойрч хийгээд байгаа хагалгаанаас өөр үү?
-Өөр өөр. Б.Болдсайхан эмчийн хийж байгаа хагалгаа бол зүрхний ховдлын цоорхой. Мөн ч их буянтай үйл хийж байгаа хүн дээ. Манай эмч нар бол үнэхээр чадалтай шүү. Үүнд бол эргэлзэх хэрэггүй.
-Дүүгийнх нь хүүхэд одоо дажгүй биз дээ? Хэдэн настай билээ?
-Мундаг болсоон. 3 настай болж байгаа юм байна шүү. Эмчилгээгээ дуусгаад бид Монголдоо ирээд би өөрийн нүүр номоороо дамжуулан тусалсан олон түмэнд хандан талархал илэрхийлж пост оруулсан. Энэ цагаас хойш утас маань амрахаа больсон. Нүүр номын нэрээр маань “Koln” мөн үү? гээд залгадаг болсон.
-Юу ярих уу? тэр хүмүүс.
-Яг л дүүтэй минь адилхан шалтгаанаар ярина. Туслаач гэсэн дуудлагад дарагдаж эхэлсэн. Эндээс л “Koln” ТББ-аа байгуулж, буяны ажилд өөрийгөө зориулаад гурван жил өнгөрсөн байна.
-Үнэхээр сонирхолтой түүх байна. Энэ сэдэв миний хувьд их ойрхон сэдэв болохоор дэлгэрүүлж сонсмоор байна. Болох уу?
-Болно л доо. Гэхдээ энэ талаар олон хүнд ярьмааргүй байна. Зөвхөн та бид хоёрын дунд үлдсэн нь дээр байхаа.
-Төвөгтэй байна уу?
-Төвөгтэй нь ч юу байхав дээ. Гэхдээ хүсдэггүй. Надад яриад явъя гэвэл зөндөө олон хэвлэлийн найз нөхөд бий. Гэхдээ би одоогоор энэ тухай хаана ч яриагүй.
-Чи надад амалсан “гоё гэгээлэг” зүйл чинь энэ байсан биз дээ? Чи намайг, манай сайтыг шинэков гээд голоод байгаа юм уу? /Инээв/
-Дүү нь ёстой тэгж бодоогүй. Харин ч тантай хийсэн өмнөх ярилцлага маш олон хүнд хүрсэн байсан. За та өөрөө л мэддээ. Ямар ч байсан хоёулаа энэ орой ярилцана гэснээрээ ярилцаад л дуусья.
-Баярлалаа. Тэгээд яасан бэ? Чи тэдэнд тусалж чадсан уу?
-Надад одоогийн байдлаар 40 хүүхдийн ар гэрээс хандаад байна. Үүнээс 27-д нь тусалж, Герман, Франц, Энэтхэг, Хятад улсад хагалгаанд оруулах ажлыг зохион байгуулж, дэмжиж тусалсан. Харамсалтай нь зургаан хүүхдийн хагалгаа амжилтгүй болсон. /хэсэг чимээгүй суув./
-Чамд хэцүү байна уу? Өөр юм ярих уу? Миний хувьд чи 21 бяцхан зүрхийг аварсан байна шүү дээ. Хэрвээ чи туслаагүй бол зургаа биш 27 зүрх зогсох байсан ч юм билүү?
-Тийм л дээ. Тэр бол мэдээж. Гэхдээ амжилтгүй хагалгаа бүр шаналал нэмдэг. Хэдийгээр ямар ч найдваргүй гэдгийг эцэг эх нь ч, би ч, хүн бүр мэдэж байгаа ч тээр тэнд нэг гэрэл сүүмийгээд байдаг. Хүний итгэл найдвар гэдэг зүйл хамгийн сүүлд бөхдөг. Амжилтгүй байж болох 90 хувийг биш, амжилттай байж болох 10 хувийн гэрэл рүү л харж тэмүүлдэг.
-Би уйлчихлаа, уучлаарай. Энэ хагалгаанууд өндөр зардалтай байх даа?
-Мэдээж өндөр. Хагалгааны төлбөр, нислэг, виз, очоод гарах зардлууд гээд зарим хагалгаа 300 сая ч дөхнө.
-Ийм мөнгөтэй хүн Монголд маань хэд билээ? Яаж энэ бүгдийг зохицуулах уу?
-Миний Европод өнгөрөөсөн тэр он жилүүд, надад байгаа өчүүхэн жоохон авьяас энэ бүхэн намайг “азтай нэгэн” болгосон. Хэдийгээр Францад Улаан загалмайн нийгэмлэгт визний асуудлаас болж сайн дураараа, үнэ хөлсгүй ажиллаж байсан ч тэнд олон сайхан хүмүүстэй танилцсан. Тэдний дунд сүмийн фастор, тэрбумтангууд, дэлхийд тэргүүлэгч Рэйнсийн төв эмнэлэг, Францын Лордын Гэгээн Мариягийн сүмийн эмнэлгийн удирдлагууд, бизнесменүүд, бүр гэмт хэрэгтнүүд ч бий. Ихэнх нь 50-иас дээш насныхан. 70-тай, 80-тай эмээ өвөө нар. Гэр бүлийн найзууд болж, нэг үгээр би тэдэнтэй харилцаа холбоо тогтоосон. Тэднээсээ гуйна. Миний заавал туслах ёстой хүүхэд юм шүү гээд, заримдаа ч хамаатан садан гэж худлаа хэлнэ.
Мөн Европ дах Монголчуудтайгаа хамтарсан. Тэдний урилгаар тэмдэглэлт үйл ажиллагаанд нь уригдаж тоглолт хийх, түүнээс олсон орлогыг сайн үйлсэд зориулж эхэлсэн. Монголоос Европод 200-300 гаруй эмч ажиллаж байна. Тэдний маань тус дэм ч асар их.
-Харилцаанаас харилцаа үүсдэг гэдэг.
-Монголынхоо урлаг, соёлынхонд онцгойлон талархмаар байна. Энэ бүх хүүхдүүдийн хагалгааг хийлгэхэд миний гэхээс найз нөхдийн маань оролцоо илүү их байсан. Ирээд дуулаад өгнө, тоглолт зохион байгуулна. Тэд хэзээ ч үгүй гэж хэлж байгаагүй.
Дэлхийн 37 оронд салбартай SOS медикал эмнэлгийн төв Англид байдаг. Би өнгөрсөн жил тэдний урилгаар очиж “хандивын тоглолт” хийсэн. Өөрөөр хэлбэл, зөвхөн Монголчууддаа төдийгүй, гадныханд тоглосон тоглолтын орлогоосоо хандив босгох боломжийг урлаг надад олгосон. Энэ жил гэхэд Америкт тоглосон. Эдгээр байгууллагууд хандивын тоглолтоос олсон орлогоороо шаардлагатай эм, эмнэлгийн тоног төрөөхөмж, хэрэгслийг худалдан авч хандивладаг.
-Жирийн нэг залуу уран бүтээлч. Тэгээд ийм сайхан зүйл хийгээд яваад байдаг. Гэтэл энд бид өөрийг чинь таних ч үгүй, мэдэх ч үгүй байх юм даа.
-Ер нь сүүлийн үед хүүхдүүд “төрөлхийн гажиг”-тай төрөх нь ихсээд байна. Юунаас болов гэж та бодож үзсэн үү?
-Агаар, орчны бохирдол, баталгаагүй хоол хүнс, нийгмийн бухимдал юм болов уу?
-Олон шалтгаан нөхцөл бий. Манай хоёр дүү гэхэд л маш их тоосжилттой, химийн хортой хүнд нөхцөлд ажилладаг байсан. Энэ бол гол шалтгаан. Үүнээс гадна биднээс өөрсдөөс шалтгаалах нэг зүйл бий.
-Юу?
-“Бэлгийн замын халдварт өвчин”. Д.Сарангэрэл сайдын үед овоо дуугарч эхлээд ковидод дарагдаад алга болсон. БЗХӨ бол урт хугацаандаа Ковидоос илүү хор уршигтай гэж боддог. Ковид бол яахав дээ, богино хугацаанд, шууд үр дагавар нь эдийн засагт нөлөөлж байгаа болохоор л бүгд ач холбогдол өгөөд байна. Гэтэл цаана нь тэмбүү, бэлгийн замын бусад өвчнүүд утгаа алдаж байна. Энэ бол Монгол хүний удмын санд нөлөөлнө шүү дээ. Ковид бол үгүй. Тэгэхээр аль нь илүү хор уршигтай вэ?
-Тийм байна. Санал нэг байна. Тэмбүүтэй ураг ихэвчлэн амьгүй төрдөг, амьтай төрлөө гэхэд төрөлхийн тэмбүүтэй төрдөг гэж сонсож байсан юм байна.
-Эмэгтэйчүүд зөвхөн мазок өгснөөр БЗХӨ-гүй гээд санаа нь амарчихдаг. Энэ бол маш өрөөсгөл ойлголт. Сая ковидоор PCR гээд шинжилгээний аппарат нэлээд хэд орж ирлээ. Манайд орж ирээд 4-5 жил болж байгаа байх. 100 айл болон Интермед, Гялс төв дээр PCR-аар БЗХӨ-ний шинжилгээ авч байгаа.
-Уг нь хоёулаа “өөр гоё” сэдэв ярина гэж бодож байтал үнэхээр “өөр чухал сэдэв” рүү орчихлоо. БЗХӨ-ний талаар миний мэддэг зүйл тааруу. Бидний бага байхад тэмбүүтэй гээд хамаргүй хүмүүс мэр сэр байдаг байсан.
-Ер нь хүмүүсийн энэ талын мэдлэг үнэхээр тааруу, дээр нь хүн мэдэхгүй зүйлээсээ илүү их айдаг, нуудаг. Тэмбүү зөвхөн бэлгийн замаар л халддаг гэсэн ойлголт нийтлэг байдаг.
-Тэгдэг биз дээ. Би тэгж л ойлгодог шүү дээ.
-Яалаа гэж дээ. Тэмбүү маникурт, эмнэлгийн орчинд гээд хаанаас ч халдварлаж болно. Тийм болохоор хүмүүсийн энэ талын мэдлэг дутуугаас “тэмбүү бол зөвхөн замбараагүй бэлгийн хавьтлаас үүсдэг” гэсэн ойлголт явсаар байгаад энэ өвчнийг “нууц” болгож орхисон. Үүнээс шалтгаалж гэр бүл салж, хүүхэд өнчирч байна. Гэр бүлийн хүчирхийлэл ч бас нэмэгдэнэ.
-Үнэхээр тийм байна. Гэр бүлээ төлөвлөж байгаа залуучууд, эсвэл жирэмсэн эхчүүдэд БЗХӨ-ний шинжилгээг PCR-аар үнэ төлбөргүй, эсвэл хөнгөлөлттэйгээр хийдэг болговол гэж бодлоо. Ялануяа жирэмсэн ээжүүдэд.
-Энэ их чухал. Ургийн гажигийг эрт илрүүлдэг болсон шүү дээ. Гэтэл үүнд ач холбогдол өгөхгүй, эрт мэдсэн ч азандаа найдаж төрүүлдэг.
-Би чинь дуучин хүнтэй ярилцана гэж бодож байтал эмчтэй ярилцчихав уу гэж бодож сууна.
-Та битгий хэл би өөрөө ч гайхсан нэг үйл явдал болсон. Өнгөрсөн есдүгээр сарын 25-нд миний хурим болсон юм. Хуриман дээр маань миний тусалсан хүүхдүүдийн эцэг эхчүүд, Эх нялхасын эмч нартай хамтраад надад “сюрприз” барьсан. /Инээв/
-Ямар?
-Би “Эрүүл мэндийн тэргүүний ажилтан” гэдэг хүндтэй шагналаар шагнагдсан. Уг нь би урлагийн хүн юм чинь СТА л болмоор юм. /Инээв/
-Ёстой нүдээ олсон шагнал санагдлаа. Чи харин яаж хүлээж авав?
-Мэдэхгүй ээ. Миний хийсэн өчүүхэн зүйлийг хэтрүүлэн үнэлээгүй байгаа даа гэж бодсон. Гэхдээ нэг тийм сайхан мэдрэмж төрснөө нуухгүй ээ.
-За хоёулаа их удаан ярилцлаа.
-Тэглээ. Танд ч бас их баярлалаа. Энэ дашрамд үргэлж надад болон хүүхдүүдэд гараа сунгаж байсан сайхан сэтгэлт хүмүүст, тэр дотор намайг энэ үйлсэд зориглож ороход хамтарч ажиллаж, зөвлөж тусалж байсан Эх нялхасын болон эрүүл мэндийн салбарын эмч нартаа чин сэтгэлээсээ баярлаж явдагаа илэрхийлье.
-Би чиний зорилгыг асуугаагүй ч чамд маш том зорилго байгаа гэдгийг мэдэрсэн. Зорьсондоо заавал хүрээрэй. Ярилцсанд баярлалаа.
... Бидний яриа энэ хүрээд өндөрлөв. Эцэст нь, муугийн цаана сайн, муухайгийн цаана сайхан нуугдаж байдаг. Хэдхэн өдрийн өмнө нийтээрээ цахимд харааж байсан эгэл нэгэн залуу гартаа “МЯНГАН ХАЛУУН ЗҮРХ АТГААД” гүйж явна...
Ярилцсан: М.Сугарсүрэн
Сэтгэгдэл123
АНХААР!
Та сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууныг баримтална уу. Ёс бус сэтгэгдлийг админ устгах эрхтэй. Мэдээний сэтгэгдэлд said.mn хариуцлага хүлээхгүй.