Зөвхөн Х.Баттулгын саналаас 7333 санал “ЦАГААН” сонголт руу орсон бол дахин сонгууль явагдах хэмжээнд сонгуулийн дүн өөрчлөгдөх байсан
Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийг сонгох ээлжит сонгуульд нэр дэвшиж буй гурван нэр дэвшигчдийн хэнийг нь ч сонгохгүй, сонголт алга, цагаан сонголт хийнэ, эсвэл гурвууланг нь дугуйлна, саналын хуудсанд өөр хүний нэрийг бичнэ, саналаа өгөхгүй хэмээн иргэд олон нийт хэлэлцэж байна.
2017 оны 6 дугаар сарын 26-ны өдөр болсон Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн ээлжит сонгуульд нэр дэвшигчдийн хэн нь ч саналаа өгсөн нийт сонгогчийн олонхийн санал аваагүй тул Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн ээлжит сонгуулийн хоёр дахь санал хураалтыг 2017 оны 7 дугаар сарын 7-ны өдөр явуулахаар СЕХ шийдвэрлэж байв.
Хоёр дахь санал хураалтаар нийт 1,207,787 сонгогч саналаа өгснөөс Х.Баттулга 611,226 санал буюу 50,61 хувь, М.Энхболд 497,067 санал буюу 41,2 хувийн санал тус бүр авсан бол 99,494 санал буюу 8,2 хувь нь “Санал огт тэмдэглээгүй буюу цагаан сонголт” хийсэн байв.
Өөрөөр хэлбэл, сонгуулийн санал хураалтын дүнгийн хавтгайд “ЦАГААН” сонголтыг сонголт хэмээн баталгаажуулдаг гэсэн үг. Цагаан сонголт гэдэг ойлголт 2017 оны сонгуулийн эхний санал хураалтын үеэр сонгогчдод төдийлөн танил болоогүй байсан гэдгийг санал хураалтын дүнгээс харж болно. 2017 оны 6 дугаар сарын 26-ны өдөр явагдсан сонгуулийн санал хураалтад нийт санал өгсөн сонгогчдын дөнгөж 1,37 хувь нь санал огт тэмдэглээгүй буюу цагаан сонголт хийж байжээ. МАХН-аас нэр дэвшигч С.Ганбаатарын сонголтыг луйвардсан гэж үзсэн МАХН-ын гишүүд, дэмжигчдийн зүгээс дараагийн санал хураалтыг “ЦАГААН” болгох компанит ажлыг эрчимтэй явуулсан бөгөөд 10-аадхан хоногийн дотор энэ тоог 18,663-аас 99,494 болгож байв.Тухайн үед Х.Баттулгын саналаас 7333 санал “ЦАГААН” сонголт руу орсон бол юу болох байсан бэ? “ЦАГААН” сонголт ямар их хүчтэй болохыг та бүхэн хүснэгтээс харж байна.
М.Энхболдын авсан саналыг хэвээр тооцон, зөвхөн Х.Баттулгад өгсөн саналаас 7333 санал л цагаан байсан бол гэж тооцож үзэхэд л дахин сонгууль явагдах хэмжээнд сонгуулийн дүн өөрчлөгдөх байж.
Цагаан сонголтыг ойлгохын тулд эхлээд хуульд хэрхэн заасныг мэдэх хэрэгтэй. Үүний тулд эхлээд Монгол Улсын Үндсэн хуульд Ерөнхийлөгчийн сонгуультай холбогдох хэсгийг харья.
Монгол Улсын Үндсэн хуулийн Гучин нэгдүгээр зүйлд:
1.Ерөнхийлөгчийн сонгууль хоёр шаттай байна.
4.Ерөнхийлөгчийн анхан шатны сонгуульд оролцсон нийт сонгогчийн олонхийн санал авсан нэр дэвшигчийг Улсын Их Хурал Ерөнхийлөгчөөр сонгогдсон гэж үзэж бүрэн эрхийг нь хүлээн зөвшөөрсөн хууль гаргана.
5.Ерөнхийлөгчид нэр дэвшигчдийн хэн нь ч ийнхүү сонгогчдын олонхийн санал аваагүй бол анхны санал хураалтад оролцсон нийт сонгогчийн хамгийн олон санал авсан хоёр хүнийг дахин санал хураалтад оруулна. Дахин санал хураалтаар сонгуульд оролцсон нийт сонгогчийн олонхийн санал авсан нэр дэвшигчийг Улсын Их Хурал Ерөнхийлөгчөөр сонгогдсон гэж үзэж бүрэн эрхийг нь хүлээн зөвшөөрсөн хууль гаргана.
6.Хэрэв хоёр дахь санал хураалтаар Ерөнхийлөгчид нэр дэвшигчдийн хэн нь ч ийнхүү сонгогчдын олонхийн санал аваагүй бол ДАХИН СОНГУУЛЬ явуулна.
Үндсэн хуулийн дээрх заалтуудаас бидэнд нягтлах шаардлагатай хэд хэдэн нэр томъёо гарч ирж байна. Үүнд:
77.1. Нэр дэвшигчдийн хэн нь ч олонхын санал аваагүй бол хамгийн олон санал авсан хоёр нэр дэвшигчийг хоёр дахь санал хураалтад оруулна.
77.2. Сонгуулийн ерөнхий хороо хоёр дахь санал хураалтыг анхны санал авсан өдрөөс хойш 14 хоногийн дотор зарлан, зохион байгуулна.
77.3. Сонгуулийн ерөнхий хороо хоёр дахь санал хураалтаар нэр дэвшигчдийн хэн нь ч олонхын санал аваагүй тохиолдолд дахин сонгууль явуулна.
Цагаан сонголт гэж юу вэ? Цагаан сонголтыг хэрхэн хийх вэ?
Цагаан сонголт нь сонгогч бүрийн хууль ёсны эрх юм. Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн тухай хуулийн 68.12-т “Сонгогч нэг ч нэр дэвшигчийн төлөө санал өгөөгүй бол хэнийг ч дэмжээгүй санал гэж үзэн тухайн сонгогчийг санал өгсөн сонгогчдын тоонд оруулан тоолох ба энэ тохиолдолд уг саналын хуудсыг хүчинтэй саналын хуудсанд тооцно.” гэж заажээ.
Цагаан сонголтын эцсийн зорилго нь өөрт таалагдаагүй нэр дэвшигчдээс татгалзаж дахин сонгууль буюу дахин нэр дэвшилт рүү буцах арга зам юм. Долоон чавганц уралдаад нэг нь түрүүлдэг гэгчээр дуртай дургүй, хүчээр сонголт хийсээр байх уу гэдэгт сонгогчид сүүлийн үед ихээхэн ач холбогдол өгөх болжээ.
Хэрэв та хүсвэл сонголтоо өөрчлөх боломж бий гэдгийг дахин хэлье. Тэгвэл яаж гэж асуух байх. Та цагаан сонголт хийхийг хүсвэл дараах алхамуудын алийг ч хийсэн машин унших болно. Хар машин уншсан санал бүхэн хүчинтэй.
Нэг л тохиолдол хар машин саналын хуудсыг уншихгүй гэдгийг сайн санаж авах хэрэгтэй. Нэгээс илүү нэр дэвшигчийн өмнөх нүдийг бөглөсөн тохиолдолд машин таны саналын хуудсыг уншихгүйгээр буцаан түлхээх бөгөөд энэ тохиолдолд хүсвэл дахин шинээр саналын хуудсыг нэг удаа авч болдог.
Нэгэнт та саналаа өгөхөөр зорьж очсон л бол аль болох саналын хуудсаа хүчинтэй байлгах нь зөв. Танд хэн нэгнийг сонгох эрх ч бий. Сонгохгүй байх эрх ч бий.
Энэ талаар хуулинд дараах байдлаар тусгасан байдаг.
Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн тухай хуулийн:
- 70.1-д "Нэгээс илүү нэр дэвшигчийн төлөө санал тэмдэглэсэн саналын хуудсыг хүчингүйд тооцно.",
- 62.6.Сонгогч санал тэмдэглэхдээ алдаа гаргаж буруу тэмдэглэл хийсэн бол саналын хуудсаа санал тоолох төхөөрөмж /саналын хайрцаг/-д хийхээс өмнө энэ тухай хэсгийн хороонд мэдэгдэж, алдаатай саналын хуудсыг хураалгаж, дахин нэг удаа саналын хуудас авч, саналаа өгч болно,
- 62.7.Санал тоолох төхөөрөмж саналын хуудсыг таньж уншаагүй бол сонгогч энэ тухай хэсгийн хороонд мэдэгдэж, уг саналын хуудсыг хураалгаж, дахин саналын хуудас авч, саналаа өгч болно.
- 68.10.Санал хураалтын дүнгийн хуудас дараах мэдээллийг агуулна:
68.10.1.санал тоолох төхөөрөмжид уншигдсан нийт саналын хуудасны тоо;
68.10.2.нэр дэвшигч бүрийн авсан саналын тоо;
68.10.3.санал огт тэмдэглээгүй саналын хуудасны тоо.
68.11.Санал тоолох төхөөрөмжид уншигдсан нийт саналын хуудас нь хүчинтэй саналын хуудас байна.
68.12.Сонгогч нэг ч нэр дэвшигчийн төлөө санал өгөөгүй бол хэнийг ч дэмжээгүй санал гэж үзэн тухайн сонгогчийг санал өгсөн сонгогчдын тоонд оруулан тоолох ба энэ тохиолдолд уг саналын хуудсыг хүчинтэй саналын хуудсанд тооцно.
Энхбат миний сонголт биш. Гэхдээ сонгоно.
Энэ удаагийн сонгуульд гурван нэр дэвшигчийн хэнийг ч дэмжихгүй "ЦАГААН" сонголт хийнэ. Гэхдээ эцсийн зорилго маань "дахин сонгууль", дахин "өөр нэр дэвшигч" тул анхан шатны сонгуулийн санал хураалтад Д.Энхбатыг дэмжинэ. Учир нь Д.Энхбат С.Эрдэнээс рейтинг нь илүү байгаа бөгөөд хоёр дахь санал хураалтаар аль болох У.Хүрэлсүхтэй ойролцоо өрсөлдөх өрсөлдөгчийг эхний удаад дэмжих нь зүйтэй.
Энэ бүхэн боломжгүй. Угаасаа У.Хүрэлсүх ялах юм биш үү? гэж та бодож, эргэлзэж байгаа байх. Тэгвэл дахин нэг тоо бодож үзье.
Энэ удаагийн сонгуулийн сонгогчдын тоог 2,1 сая гэж үзээд сонгуулийн ирцийг 75 хувиар тооцсон. Цагаан сонголтын эцсийн зорилго нь дахин сонгууль тул У.Хүрэлсүхийг 50 хувиас илүү санал авахуулж болохгүй. Тиймээс хоёр дахь санал хураалтаар түүний саналыг 50 ба түүнээс бага хувь гэж тооцоод, үлдсэн саналыг өрсөлдөгч "Х" болон цагаан сонголт эзлэх ёстой. Ингэхийн тулд өрсөлдөгчийн авах саналын хувийг 40, 30, 20 хувь байхаар тооцоолов. Тэгвэл "Цагаан сонголт" 30 хувь буюу 472,500 санал байхад бид энэ удаагийн сонгуульд ялалт байгуулах бүрэн боломж байна.
Сонголтгүй сонголтыг өөрчлөх боломж бий. Бид хүсээгүй сонголтынхоо золиос болсоор байх уу? Хүчээ нэгтгэж чадвал өөрчлөх боломж нь байна. Хэдий чинээ ирц өндөр хувьтай байна, бид зорилгодоо төдий чиний ойртож очно.
Сонголт чиний гарт бий...
Сэтгэгдэл2
АНХААР!
Та сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууныг баримтална уу. Ёс бус сэтгэгдлийг админ устгах эрхтэй. Мэдээний сэтгэгдэлд said.mn хариуцлага хүлээхгүй.